Sông Tương :chuyện tình Trương Chi

tạp văn của Lưu Xuân Thanh

Cứ mỗi độ Xuân về , người Kinh Bắc lại vào các Hội dân gian . Một điều không thể thiếu, hát Quan họ. Người Quan họ có lẽ ai cũng biết hát chuyện tình Trương Chi , lời ca bình dân ,dễ nhớ :Ngày xưa có anh Trương Chi /Người thì thậm xấu .hát thì thậm hay /Mỵ Nương sống ở lầu Tây….!Một kết cục bi thảm chính là sự ngăn cách đẳng cấp ! Gã lái đò, đánh cá, chỉ có tiếng hát mê hồn . Làm sao với tới con gái thừa tướng . Trương Chi sầu thảm tột cùng , đã chết tại nơi mình sinh sống !Hóa thân thành cây bạch đàn trôi trên sông Tiêu Tương.Thừa tướng sai quân lính vướt về cưa ra nhỏ. Nhưng đến ruột cây , cưa bị mẻ , như gặp vật gì cứng hơn sắt . Moi ra lấy được viên thạch ngọc hình trái tim màu đỏ long lanh như máu ."Khối tình đem xuống tuyền đài chưa tan".Thừa tướng sai .làm thành những chiếc ly uống nước...Mỵ Nương rót nước vào nâng ly lên , hình bóng Trương Chi hiện trong ly . Nàng khóc , nước mắt nhỏ xuống ly . Ly tan thành nước,khối tình chảy theo tay nàng ướt khắp cả thân!
   Có làng Quan họ mời trầu đựng trên khay gỗ Bạch đàn, hoặc tre đan , uống nước ly (chén ) bằng gỗ Bạch đàn . Oan hồn chàng Trương phù hộ sẽ hát hay hơn . Truyền thuyết từ nghìn năm. Con người mọi thời đại thường “bất toại nguyện”buồn nhiều vui ít . Nên những chuyện buồn kiếp nhân sinh đều buồn theo, coi nỗi sầu như của chính mình (ngoại trừ những kẻ vô cảm).
   Sông Tiêu Tương với thời gian giờ chỉ là dòng sông nhỏ chảy qua núi Tiêu sơn (Nơi Nhất Linh đã viết Tiêu Sơn tráng sỹ )thuộc xãTương giang tả ngạn sông Đuống (con sông đã đưa Hoàng Cầm nổi tiếng).Sông Tương đã tạo cảm hứng cho nhạc sĩ Văn Cao với Trương Chi, nsThông Đạt có Ai về Sông Tương , Hoàng Cầm còn có kịch thơ Trương Chi....Ôi !Những khát vọng không bao giờ đạt được, nỗi u sầu muôn thuở . Đã làm rơi lệ bao người , kẻ ly hương , khách đa sầu…! Tôi đã khóc thầm bao lần khi nghe Lệ Thu , Khánh Ly… ca vào những Tết tha phương …!Tôi bâng khuâng nhớ bài thơ cổ :
Quân tại Tương giang đàu
Thiếp tại Tương giang vĩ
Tương tư bất tương kiến
Đồng ẩm Tương giang thủy
Về hội Lim rồi qua Tiêu sơn , bên dòng Tương giang . Lòng cảm khái, nhớ tới nhà thơ trẻ tài hoa mà đoản mệnh Quang Vĩnh Khương (Bình Định).Anh có bài thơ Trương Chi rất hay trong đó bốn câu :
Đêm xưa có một gã khờ
Uống trăng rồi khóc trong thơ đời mình
Uống thơ rồi khóc cuộc tình
Uống tình rồi khóc một mình dưới trăng!

Thiên diễm tình trên dòng Sông Tương, vẫn là đề tài muôn thưở cho văn nghệ sĩ sáng tác , trên mọi lĩnh vực:Thơ, nhạc , kịch , dân ca…Tùy cảm hứng , cung bậc có khác nhau . Song có nét chung : u hoài , man mác buồn!. Nhà thơ Dương Minh Nghĩa quê xã Tương Giang (Bắc Ninh) , năm 2010 có truyện thơ Trương Chi dài 776  câu thơ lục bát . Trên báo Bắc Ninh, Phạm Hồ Thu có :

Chiều Trương Chi

Tôi lạc về chiều sông Tương
Nào biết Trương Chi có đợi
Sao tôi lại thành Mỵ Nương
Dòng sông vẫn một dòng sông
Người bảo đấy –dòng – nước mắt
Vấp vào mùi hương thanh khiết
Mải theo hương ấy đi tìm
Vấp vào tiếng sáo ai réo rắt
Khi bóng chàng Trươngđã khuất
Còn ai khóc ai – còn ai ?
Ra sông tôi gọi :Ơi đò
Đò không và người chẳng thấy
(Gía được một lần gặp lại
Tôi gào trong gió:Trương ơi!)
Sao tôi lại thành Mỵ Nương
Dẫu bóng chàng Trương đã khuất
Tự tình yêu là nước mắt
Tự tình yêu là khúc ca.

Về quê lần này lưng tôi đã hơi còng , tai đôi lúc nghễnh ngãng , đã vào tuổi bảy mươi . Tuy vậy, vẫn đi những nơi tôi thích . Những danh thắng cố hương, nơi ấy là cả một thời ấu thơ , trai trẻ .Vui nhất là gặp lại bạn xưa .Tôi chợt nhớ hai câu thơ của Nguyễn Trọng Oánh :
Về quê thăm bạn cũ
Mây bồng bềnh mắt nhau
Đúng là : “Tình không tuổi …” như nhà thơ Xuân Diệu đã viết . Tôi không thể không nhớ mối tình đầu tan vỡ vì “trai thời loạn…!”.Tôi có dịp nghe nghệ sĩ miền Quan họ ca “Giấc mộng chàng Trương “. Nỗi u hoài man mác…Thật lạ ! Tôi như trẻ lại …